آیورودا چیست؟

نویسنده: ستاره کیومرثی

آیورودا یا طب سنتی هندی قدمتی ۵۰۰۰ ساله دارد. کلمه‌ی آیورودا از دو بخش آیور، به معنای زندگی، و ودا، به معنای علم تشکیل شده است. پس آیورودا یعنی علم زندگی،‌ هنر سالم زیستن، هنر برقراری تعادل پایدار در جسم و جان.

هر چیزی که در طبیعت وجود دارد (اعم از انسان‌ها، حیوانات، گیاهان، غذاها، اشیاء و …) ترکیبی است منحصر بفرد از پنج عنصر اصلی: خلاء، هوا، آتش، آب و خاک.

عناصر در آیورودا

***عنصر اول خلاء نام دارد با نام سانسکریت آکاش (Akash). سرد، خشک، خالی و سبک است. همچون اقیانوسی خالی‌است که همه چیز را در برگرفته است. برای مثال، در طبیعت به خلاء موجود در هوا فکر کنید. در بدن خویش به خلاء موجود در لوله‌ی گوارش در زمان گرسنگی یا به خلاء موجود در دهان، بینی و شش‌ها فکر کنید.

***عنصر دوم هوا یا باد است با نام سانسکریت وایو ( Vayu). سرد، خشک، سبک، محرک و خشن است. محرک بودن مهمترین ویژگی‌اش است؛ نه تنها محرک است، هر چیزی که در اطرافش باشد را به حرکت وامی‌دارد. برای مثال، به باد در حال وزش فکر کنید. در بدن خود به گاز درون معده و روده‌ها و هوای ورودی و خروجی از شش‌ها فکر کنید.

***عنصر سوم آتش است با نام سانسکریت آگنی (Agni). گرم، خشک، تند، تیز و نافذ است. برای مثال در طبیعت به خورشید، آفتاب یا شعله‌ی آتش فکر کنید. در بدن خود به صفرا، اسید معده و آنزیم‌های گوارشی فکر کنید.

***عنصر چهارم آب است با نام سانسکریت آپ (Apas). سرد، مرطوب، چرب، لزج، نرم و چسبنده‌است. برای مثال در طبیعت به باران، چشمه و دریا فکر کنید. در بدن خود به بزاق دهان، مخاط لوله‌ی گوارش، ادرار، پلاسمای خون و تمام مایعات درون بدن فکر کنید.

***عنصر پنجم خاک است با نام سانسکریت پروتوی (Pruthvi). سرد، خشک، متراکم، ایستا و سنگین است. به همه چیز تراکم و استحکام می‌دهد. برای مثال در طبیعت به ماسه، شن، سنگ، کوه و زمین فکر کنید. در بدن خویش به مواد معدنی سازنده‌ی استخوان‌ها، بافت‌های متراکم غضروف‌ها، ناخن‌ها و دندان‌ها فکر کنید.

دوشاها در آیورودا

در آیورودا برای توضیح پنج عنصر اصلی در جسم و جان انسان از دسته‌بندی‌های مشخصی با نام «دوشا» استفاده می‌شود: واتا، پیتا، و کافا.

***دوشای اول واتاست، عناصر خلاء و هوا درونش غالبند. سرد، خشک، سبک، نافذ، خشن و متحرک است. متحرک بودن مهم‌ترین ویژگی این دوشا محسوب می‌شود. تمام عملیات حیاتی بدن با یک سری حرکات برداری همراه هستند. برای مثال به حرکت رو به پایین در پروسه‌ی دفع ادرار، دفع مدفوع، و دفع خون پریود فکر کنید؛ یا به حرکت رفت و برگشتی خون در رگ‌ها، ورود و خروج هوا به شش‌ها، و حرکت مفاصل و ماهیچه‌ها. دوشای واتا، که ریشه‌اش در سانسکریت به معنای حامل، ناقل یا رسانه‌است، در بدن همچون یک وسیله‌ی نقلیه عمل می‌کند که مسئولیت عملکردهای حرکتی را برعهده دارد.

***پیتا نام دوشای دوم است. عناصر آتش و آب درونش غالبند. گرم، تند، تیز، نافذ، روان، و چرب ‌است. پیتا مسئول متابولیسم در بدن است و در پروسه‌ی هضم و جذب غذا توسط سلول‌ها نقشی کلیدی ایفا می‌نماید.

***کافا نام دوشای سوم است. عناصر آب و خاک درونش غالبند. سرد، مرطوب، سنگین، چرب، متراکم و چسبنده‌است. این دوشا  مسئول رشد و نمو و حفظ رطوبت بدن است؛ عنصر آب موجود درآن اعضای مختلف بدن را مرطوب نگه می‌داره و مایع بین سلولی را تامین می‌کند. عنصر خاک موجود در آن به بدن ساختار و قوام می‌دهد، استخوان‌ها و مفاصل را می‌سازد و ساختاری مستحکم ایجاد می‌کند.

هر انسانی ترکیبی منحصر به فرد از دوشاهاست

تصور کنید هر دوشا یک بسته یا ظرف است که درونش یک سری کیفیات،‌ پتانسیل‌ها، قوت‌ها و ضعف‌های فیزیکی و روحی وجود دارد. هر انسان ترکیبی‌است منحصر بفرد از این سه دوشا یا سه بسته؛ چینشی خاص و ویژه از محتویات این سه بسته کیفیات و ویژگی‌های جسم و جانش را شکل داده‌اند. به بیان دیگر، هر سه دوشا درون هر یک از ما وجود دارند، اما در شکل‌گیری جسم و جان یک انسان بیشتر از محتویات دوشا یا بسته‌ی واتا استفاده شده، در یکی دیگر از دوشای پیتا، در دیگری از دوشای کافا، و در دیگری از محتویات بسته‌ی چندین دوشا.

پس هر انسان (یاحیوان، یا گیاه و هر چیزی که در طبیعت وجود دارد) با ترکیبی منحصربفرد از دوشاها به دنیا می‌آید که طبع ژنتیکی یا پراکروتی نام دارد؛ در آیورودا فرد می‌آموزد چگونه سبک زندگی و تغذیه‌ی خویش را بر اساس طبعش تنظیم کند و در این راستا تعادلی پایدار در جسم و جانش ایجاد نماید.

انواع پراکروتی یا طبع ژنتیکی در آیورودا

در آیورودا معمولا هفت تیپ پراکروتی در نظر گرفته می‌شود:

*** تک دوشایی واتا: میزان دوشای واتا بسیار بیشتر از دوشاهای پیتا و کافاست.

*** تک دوشایی پیتا: میزان دوشای پیتا بسیار بیشتر از دوشاهای واتا و کافاست.

*** تک دوشایی کافا: میزان دوشای کافا بسیار بیشتر از دوشاهای واتا و پیتاست.

*** واتاـ پیتا (یا پیتاـ واتا): میزان دوشاهای واتا و پیتا زیاد است و دوشای کافا کم.

*** پیتاـ کافا (یا کافاـ پیتا): میزان دوشاهای پیتا و کافا زیاد است و دوشای واتا کم.

*** واتاـ کافا (یا کافاـ واتا): میزان دوشاهای واتا و کافا زیاد است و دوشای پیتا کم.

*** واتاـ پیتا ـ کافا (سه‌دوشایی): میزان هر سه دوشا تقریبا برابر است.

هر طبعی بر اساس میزان غلبه‌ی دوشاها می‌تواند ویژگی‌های فیزیکی و روحی خاصی در فرد ایجاد کند. شما می‌توانید با پاسخ‌گویی به تست طبع‌شناسی آناندا با پراکروتی یا طبع ژنتیکی خود بهتر آشنا شوید.
عوامل درونی و بیرونی متعددی بر کم و زیاد شدن دوشاها در جسم و جان انسان تاثیرگذارند: تغذیه، سبک زندگی، ساعات خواب و بیداری، فصول، مکان زندگی، افکار، شرایط روحی، سن و غیره. به بیان دیگر، عوامل ذکر شده می‌توانند دوشاها را تغییر دهند، در تعادل نگه دارند یا از تعادل خارج کنند.
به ترکیب منحصربفرد دوشاها در زمان حال طبع کنونی یا ویکروتی گفته می‌شود. با ایجاد هماهنگی میان پراکروتی (طبع ژنتیکی) و ویکروتی (طبع کنونی) فرد می‌تواند  سلامتی را تجربه نماید. شما می‌توانید با آشنایی بیشتر با دوشاهای غالب در طبع خود بیاموزید چگونه طبع خود را متعادل کنید و این تعادل را حفظ نمایید.

لطفاً در زمان بازنشر مطلب که با امید به سلامتی همگان و با مهر تألیف شده است به نام نویسنده آن «ستاره کیومرثی» اشاره‌کنید.