نویسنده: ستاره کیومرثی
ـ سؤال: چرا من همش افسرده‌ام؟ چر انقدر پر هستم از اینرسی و سکون؟ چرا انقدر احساس می‌کنم ذهنم کنده؟ چرا حال و حوصله‌ی هیچ کاری رو ندارم و آنقدر پرم از تنبلی؟ چرا شروع هر کاری برام مثل کوه کندن می‌مونه؟ چرا من همش دلم می‌خواد بخوابم؟
ـ جواب: افسردگی توی خانواده‌ی ما ارثیه! مادر و پدر و جد پدری همگی افسرده و غمگین بودن! اصلاً توی این شرایط جامعه که هیچ امید و آینده‌ای برای جوان‌ها وجود نداره مگه می‌شه افسرده نبود؟
ـ اما جدا از عوامل افسرده کننده‌ی محیطی و مسائل ژنتیکی، توی یه خانواده که بچه‌ها توی یه شرایط کاملاً مشابه رشد کردن و تربیت شدن، دو تا خواهر رو می‌بینین که یکی‌شون پر از شور و اشتیاق برای زندگیه، دلش پر از امید به آینده‌اس و هر روز داره تلاش می‌کنه زندگی‌شو زیباتر بسازه؛ اما دومی پر از یأس ، غم و افسردگی و ناامیدیه، از جاش تکون نمی‌خوره و هیچ حرکت رو به جلویی نداره!
ـ خب چی می‌شه که آنقدر ذهن به‌راحتی پر می‌شه از غم، افسردگی، اینرسی، کندی و سکون؟
ـ بر اساس آیورودا، وقتی رطوبت بیش‌ازحد یا دوشای کافا (بلغم) در فرد از تعادل خارج می‌شه (زیاد می‌شه)، این علائم روحی در فرد بوجود مي‌آد.
ـ همونطور که توی یکی از مطالب قبلی گفتیم، لوله‌ی گوارش (و بخصوص روده‌ی کوچک) ملقب شده به مغز دوم ما آدم‌ها. توی روده‌ی کوچک ما یه عالمه از گیرنده‌های هورمون‌های مغزی وجود دارن… وقتی این گیرنده‌ها فعال هستن، توی مغز سروتونین ترشح می‌شه و فرد پر می‌شه از شادی، سرزندگی و شور و امید به زندگی.
ـ اما امان از وقتی که روده‌ی کوچک پر بشه از رطوبت بیش از حد و بلغم هضم نشده… بلغم دور این گیرنده‌ها رو می‌گیره، از کارشون می‌اندازه، ترشح هورمون‌های مغزی متوقف می‌شه، سر سنگین می‌شه و پر می‌شه از افسردگی، کندی، اینرسی، سکون و غم!
ـ خب چه کنیم که حتی اگر ژنتیکی مستعد افسردگی هستیم، یا توی یک محیط پر از غم زندگی می‌کنیم، به این حس ناخوشایند با خوردن ترکیب‌های غذایی اشتباه دامن نزنیم؟
ـ در مطالب بعدی در مورد مواد غذایی و کارهایی که دوشای کافا و در نتیجه افسردگی و اینرسی رو تشدید می‌کنن و درمان‌های خانگی برای این مشکل صحبت می‌کنیم.
کدوم غذاها شما رو مستعد افسردگی و اینرسی می‌کنن ؟!
ـ توی قسمت قبلی گفتیم بر اساس آیورودا، وقتی درون لوله‌ی گوارش (یا همون مغز دوم)، و بالطبع گیرنده‌های هورمون‌های مغزی، کیفیت رطوبت بیش از حد غلبه پیدا می‌کنه، فرد دچار عدم تعادل کافا (بلغم) می‌شه و بیشتر مستعد افسردگی، اینرسی، تنبلی و کندی می‌شه! در واقع آتش گوارشی و متابولیسم کند می‌شه.
ـ پس افرادی که این علائم روحی توشون زیاده بهتره در مصرف غذاهایی که بیش از حد مرطوبن زیاده‌روی نکنن! اما کدوم غذاها؟!
ـ آرد سفید و شکر! می‌دونستین غذاهایی مثل نان بربری، تافتون، لواش، باگت، پاستا، ماکارونی، لازانیا و پیتزا بشدت چسبناک و بلغمی هستن؟ از شیرینی‌ها و کیک‌های کارخونه‌ای که دیگه نگم… ترکیب آرد سفید و شکر و خامه! حتماً الان فکر می‌کنین پس چرا من وقتی خوراکی‌های حاوی شکر می‌خورم خوشحال می‌شم و آروم؟ دلیلش اینه که شکر سفید یکهو قند خون ما رو می‌بره بالا، ترشح انسولین در خون زیاد می‌شه، اندورفین‌هایی مثل سروتونین و دوپامین به طور موقت ترشح می‌شن و ما در لحظه خوشحال‌تر و آروم‌تر می‌شیم! اما این غذاها بسیار مرطوب، چسبنده، و چاق‌کننده هستن، لوله‌ی گوارش رو پر از بلغم می‌کنن، در بلندمدت دور گیرنده‌های هورمون‌های مغزی رو می‌گیرن و از کار می‌اندازنشون. به همین دلیل هورمون‌های مغزی درست ترشح نمی‌شن، سر سنگین می‌شه، ذهن کند می‌شه، و پتانسیل افسردگی بالا می‌ره.
ـ اگر دچار عدم تعادل کافا (بلغم) هستین، اصولاً در مصرف گندم و مشتقاتش زیاده‌روی نکنین. سعی کنین همیشه از محصولاتی که با آرد سبوس‌دار یا آرد‌های بدون گلوتن درست شدن استفاده کنین. بجای مصرف نان‌های حاوی آرد سفید از نان سنگک سبوس‌دار یا نان‌های چندغله استفاده کنین. بجای خوردن کیک‌ها و بیسکوئیت‌های کارخونه‌ای یا خرید شیرینی از شیرینی فروشی‌ها، خودتون با آرد سبوس‌دار و شیره‌های طبیعی و ادویه‌های هاضم (مثل زعفرون، دارچین، هل، زنجبیل، گل‌سرخ و …) شیرینی‌های خونگی درست کنین. دستور تهیه نان بدون گلوتن و یک شیرینی خونگی و سالم رو ببینید.
ـ دیگه چه غذاهایی میزان رطوبت بالایی دارن و بهتره در افرادی که از عدم تعادل کافا رنج می‌برن زیاد مصرف نشن؟
ـ پنیر و ماست (بخصوص اگر همراه با پروتئین‌های حیوانی مصرف بشن)، خامه، بستنی، گوشت گاو، گوشت گوساله، گوشت خوک، غذاهای سرخ‌کردنی، روغن‌های کارخانه‌ای، فست‌فود‌ها، غذاهای فرآوری شده، کنسروها، غذاهای نیمه آماده، شکلات، پفک، چیپس، برنج در حجم زیاد (بیش از ۵-۶ قاشق در یک وعده)، قارچ، مواد غذایی خیلی ترش (مثل لواشک، آلوچه، ترشی، و …)، بادام‌زمینی.
ـ همچنین در مصرف پروتئین‌های حیوانی زیاده‌روی نکنین؛ کم گوشت‌خوار باشین؛ توی یه وعده بیشتر از نصف کف دست پروتئین حیوانی مصرف نکنین (یه استیک بزرگ رو حتی قوی‌ترین لوله‌ی گوارش هم نمی‌تونه هضم کنه؛ روده‌ی کوچک پر می‌شه از بلغم هضم نشده و گیرنده‌های هورمون‌های مغزی از کار می‌افتن).
ـ همچنین در مصرف خرما، انجیر، موز، خربزه، انگور، طالبی و هندوانه زیاده‌روی نکنین؛ باوجودی که این غذاها پر از خاصیت هستن، شیرینی‌شون طبیعیه و از شکر سفید خیلی خیلی بهتر هستن، اما میزان رطوبت بالایی دارن و مصرف بیش از حدشون در افرادی که لوله‌ی گوارش بیش از حد مرطوب و بلغمی‌ای دارن (دچار عدم تعادل کافا یا بلغم هستن) توصیه نمی‌شه.
ـ کلاً پرخوری نکنین! بخصوص توی غذاهای بالا! همیشه سعی کنین قبل از اینکه سیر بشین دست از غذاخوردن بکشین.
ـ حالا چی بخوریم که رطوبت بیش از حد لوله‌ی گوارش‌مون کم بشه؟
افسردگی دارم…. چی بخورم ؟!
ـ همونطور که توی مطلب قبلی توضیح دادیم، بر اساس آیورودا وقتی درون لوله‌ی گوارش (یا همون مغز دوم)، و بالطبع گیرنده‌های هورمون‌های مغزی، کیفیت رطوبت بیش از حد غلبه پیدا می‌کنه، فرد دچار عدم تعادل کافا (بلغم) می‌شه و بیشتر مستعد افسردگی، اینرسی، تنبلی و کندی می‌شه!
ـ حالا اگر طبع ژنتیکی‌مون پر از رطوبت و بلغمه، یا دچار ازدیاد بلغم (کافا) شدیم، چکار کنیم که لوله‌ی گوارش‌مون رو پاکسازی کنیم و بالطبع به کار افتادن دوباره‌ی گیرنده‌های هورمون‌های مغزی توی لوله‌ی گوارش‌مون کمک کنیم؟
ـ به عنوان یه اصل مهم توی تمام وعده‌های غذایی‌تون غذاهای فیبردار رو بگنجونین! چرا…؟ چون غذاهای فیبردار مثل یه اسفنج، بلغم هضم نشده رو به خودشون می‌کشن، هضمش می‌کنن، محیط لوله‌ی گوارش رو آب و جارو می‌کنن و تمیز می‌کنن!
ـ کدوم غذاها فیبر بالایی دارن؟ همون غذاهایی که وقتی می‌جوین‌شون قرچ قروچ صدا می‌دن… مثل سبزی خوردن‌ها … جعفری، ریحون، شاهی، مرزه، هویج، اسفناج، کرفس، سیب و …
ـ همراه صبحانه‌تون، هر چیزی که هست، همیشه یکی از موارد زیر رو بخورین:
یک کاسه سیب یا گلابی پخته و ادویه‌زده‌شده… سیب یا گلابی رو توی یه قابلمه خرد کنین، بهش هل و گل‌سرخ، یا دارچین و گل‌سرخ، یا وانیل، یا زعفران و گل‌سرخ بزنین، یک ذره آب بریزین، در قابلمه رو بگذارین و بگذارین بخارپز بشه. وقتی پخت و یکم خنک شد می‌تونین روش یکی دو قاشق مرباخوری عسل هم اضافه کنین.
یه لیوان آب سبزیجات…. ۳/۴ لیوان آب هویج + ۱/۴ لیوان آب کرفس + ۲ سرانگشت گلپر یا رازیانه…. یا ۱ هویج + ۱ خیار با پوست + ۱ مشت جعفری رو بریزین توی مخلوط‌کن به همراه یک لیوان آب گرم. بهش ۱ قاشق مرباخوری لیموترش و ۱ قاشق مرباخوری عسل و ۱-۲ سرانگشت نمک هم اضافه کنین. این آب سبزیجات رو بهمراه صبحانه‌تون بخورین.
یک مشت سبزی‌خوردن!
ـ حواس‌تون باشه بیشتر از یک کف دست نان سبوس‌دار توی صبحانه نخورین… شیر و پنیر و خامه رو هم از صبحانه‌تون حذف کنین (دستور تهیه‌ی یه صبحانه‌ی متعادل رو در مطالب صبحانه چی بخوریم؟ بخش ۱ و صبحانه چی بخوریم؟ بخش ۲ و صبحانه با سیب می‌تونین پیدا کنین).
-ـ همراه ناهارتون حتماً یا سالاد هاضمه بخورین یا یه مشت بزرگ سبزی‌خوردن. حدود ۴۰-۵۰٪ بشقاب‌تون سالاد هاضمه باشه، حدود ٪۳۰ بشقاب‌تون برنج (۵-۶ قاشق غذاخوری) یا نون سبوس‌دار باشه و حدود ٪۲۰-۳۰ درصد بشقاب‌تون خورشت. (برای دیدن دستور تهیه سالاد هاضمه بلغم سوز کلیک کنین).
ـ شام‌تون باید پر از فیبر باشه، تا بلغم‌های هضم نشده‌ای که در طول روز توی لوله‌ی گوارش‌تون جمع شده هضم و دفع بشه… پس برای شام یا یه کاسه سالاد هاضمه بخورین (می‌تونین روش یکم مرغ ریش‌ریش کنین، یا دو قاشق غذاخوری کینوای پخته بهش اضافه کنین، یا یکم بادام‌جات روش بریزین)…. یا یه کاسه سوپ یا آش پر از سبزیجات. به‌هیچ‌وجه برای شام پلو و خورشت یا نون در حجم زیاد نخورین!
ـ یادتون باشه هرچه لوله‌ی گوارش‌تون تمیزتر و سبک‌تر باشه، ذهن‌تون بازتر و شاداب‌تره.
افسردگی دارم…. چی بخورم ؟!
همونطور که توضیح دادیم، بر اساس آیورودا وقتی درون لوله‌ی گوارش (یا همون مغز دوم)، و بالطبع گیرنده‌های هورمون‌های مغزی، کیفیت رطوبت بیش از حد غلبه پیدا می‌کنه، فرد دچار عدم تعادل کافا (بلغم) می‌شه و بیشتر مستعد افسردگی، اینرسی، تنبلی و کندی می‌شه!
برای اینکه فضای لوله‌ی گوارش رو از شر این رطوبت بیش از حد خلاص کنیم باید عنصر آتش رو توش تقویت کنیم… چرا؟… فرض کنین لوله‌ی گوارش‌تون یه قابلمه‌اس که توش یه گوله خلط چسبناک جمع شده… اگه بتونین یه آتش متعادل زیر قابلمه روشن کنین و شعله‌ور نگهش دارین بلغم‌های هضم نشده بتدریج می‌سوزن و هضم می‌شن، لوله‌ی گوارش تمیز می‌شه، گیرنده‌های هورمون‌های مغزی بکار می‌افتن و هورمون‌های شادی‌آور توی مغز ترشح می‌شن.
به‌طورکلی سعی کنین توی پخت و پز از ادویه‌های متعادل زیاد استفاده کنین. حتی برنج‌تون رو ادویه‌دار درست کنین. مثل دمپختک که برنج با ادویه رنگی می‌شه. ادویه‌ها عنصر آتش رو به غذا اضافه می‌کنن و به هضم‌شون کمک می‌کنن. هر سه واحد ادویه‌ی گرم که استفاده می‌کنین، یک واحد ادویه خنک استفاده کنین… ادویه‌های متعادل:
ادویه‌های گرم: زردچوبه، زعفران، زیره، رازیانه، هل، رزماری، آویشن، دارچین (اگر مشکلات پوستی دارین در مصرف دارچین زیاده‌روی نکنین).
ادویه‌های خنک: تخم گشنیز، گل‌سرخ، سماق.
می‌دونستین یکی از مؤثرترین روش‌های تقویت عنصر آتش و بالا بردن سرعت متابولیسم در بدن اینه که از دو ساعت بعد از هر وعده‌ی غذایی هر یک ساعت یکبار یک لیوان آب گرم بخورین؟ اگر بجای آب گرم از دمنوش‌های متعادل استفاده کنین که دیگه چه بهتر:
۱ لیوان آب جوش + ۲-۳ برگ ریحان تازه + ۱-۲ سرانگشت زعفران + ۱-۲ سرانگشت گل‌سرخ + ۱ قاشق مرباخوری لیموترش + ۱ قاشق مرباخوری عسل
موقع‌هایی که خیلی احساس افسردگی و اینرسی می‌کنین یه لیوان چای زنجبیل تازه نوش جان کنین: ۱ لیوان آب جوش + ۱/۲ قاشق مرباخوری زنجبیل تازه‌ی خرد شده + ۱ سرانگشت جوزهندی + ۱ قاشق مرباخوری لیموترش + ۱ قاشق مرباخوری عسل
فقط حواس‌تون باشه زنجبیل گیاه دارویی خیلی قوی‌ای محسوب می‌شه و مصرف روزانه‌اش می‌تونه عوارضی مثل بالا رفتن فشارخون، مشکلات پوستی، تپش قلب، رقیق شدن بیش از حد خون، یبوست و … ایجاد کنه… پس بیشتر از هفته‌ای ۲-۳ بار بهتره مصرف نشه.
۱ مشت انگور + ۱ لیوان آب گرم + ۱/۲ قاشق مرباخوری زنجبیل تازه‌ی خرد شده + ۱ سرانگشت جوزهندی رو بریزین توی مخلوط کن و نوش جانش کنین.
زمان‌هایی که افسردگی چند روز ادامه پیدا کرده و خیلی احساس سنگینی و اینرسی می‌کنین، یک روز رژیم پاکسازی سبک بگیرین:
از صبح که از خواب بیدار می‌شین هر ۲۰ دقیقه یکبار یک لیوان آب داغ (سوزان نباشه) بخورین. هر وقت هم گرسنه شدین فقط یک کاسه سیب یا گلابی پخته با عسل بخورین (به سیب یا گلابی در زمان طبخ کمی دارچین یا هل و گل‌سرخ بزنین). حدود ساعت ۶ عصر هم یه شام خیلی سبک مثل یه کاسه سوپ سبزیجات میل کنین.
افسردگی دارم…. چکار کنم؟!
ـ همونطور که توضیح دادیم، بر اساس آیورودا وقتی متابولیسم کند می‌شه، درون لوله‌ی گوارش (یا همون مغز دوم)، و بالطبع گیرنده‌های هورمون‌های مغزی، کیفیت رطوبت بیش از حد غلبه پیدا می‌کنه. ازدیاد رطوبت یا بلغم هضم نشده فرد رو دچار عدم تعادل کافا (بلغم) می‌کنه… و بالطبع فرد بیشتر مستعد افسردگی، اینرسی، تنبلی و کندی می‌شه!
ـ چکار کنیم که به تقویت متابولیسم‌مون کمک کنیم؟
ـ صبح‌ها حتماً زود از خواب بیدار بشین و شب‌ها زود بخوابین. ساعت خواب و بیداری‌تون رو با حرکت زمین دور خورشید تنظیم کنین. وقتی خورشید می‌آد بالا و هوا روشن می‌شه، روزتون باید شروع بشه و بدن‌تون از حالت افقی به حالت عمودی دربیاد. با افقی بودن بدن‌تون در این زمان متابولیسم بشدت کند می‌شه، دفع سموم از بدن‌تون به تعویق می‌افته، بدن‌تون می‌شه مثل یه تیکه سنگ، مغزتون پر می‌شه از اینرسی و سکون، از خواب بیدار شدن و شروع روز براتون هزاران برابر سخت‌تر می‌شه.
ـ از خوابیدن در طول روز بشدت پرهیز کنین. خواب قرار و سکون ذهنه؛ وقتی می‌خوابین حرکت توی ذهن‌تون کم می‌شه و اینرسی بهتون غلبه می‌کنه. کسی که افسردگی داره از سکون و اینرسی بیش ازحد رنج می‌بره. ناخودآگاه تمایل بیش از حد به خوابیدن داره…. اما هربار که توی روز می‌خوابه، این حالات رو توی خودش تشدید می‌کنه! پس اگه از افسردگی رنج می‌برین در طول روز که اصلاً نخوابین، و شب‌ها هم بیشتر از ۷-۸ ساعت نخوابین.
ـ دیگه چکار کنیم؟
ـ حرکت…! حرکت متضادِ اینرسی، افسردگی و سکونه… یه ورزش کوچولو حتی اگه زمانش کم باشه تأثیر مشهودی در حال روحی‌تون داره… می‌دونین چرا؟
ـ وقتی ورزش می‌کنین (بخصوص ورزش‌هایی که باعث چرخش و انقباض و انبساط ماهیچه‌های پهلوها و ناحیه‌ی شکمی می‌شن)، انگار دارین ماهیچه‌های دور لوله‌ی گوارش و کبد و پانکریاس و معده رو می‌چلونین! این چلوندن باعث می‌شه کلی صفرا و اسید معده و آنزیم‌های گوارشی ترشح بشه، حرکات دودی لوله‌ی گوارش تشدید بشه، عنصر آتش توی لوله‌ی گوارش زیاد بشه، بلغم‌های هضم نشده هضم بشن، گیرنده‌های هورمون‌های مغزی فعال بشن، و سروتونین ترشح بشه.
ـ چه ورزشی بکنیم؟
ـ روزی ۲۰ دقیقه بدوین یا ۴۵ دقیقه پیاده‌روی سریع کنین.
ـ روزتون رو با ۶ تا ۱۲ دور حرکت یوگای سلام بر خورشید و آسانای سیم‌هاسانا (Simhasana) شروع کنین (ویدئوهای آموزشی این دو حرکت رو می‌تونین با جستجو در اینترنت پیدا کنین).
ـ از اسانس‌های گیاهی (Essential oils) استخدوس و رزماری استفاده کنین. این دو اسانس رو به نسبت مساوی با همدیگه ترکیب کنین، روزی ۲-۳ بار یه مقدار از این ترکیب رو روی نبض دو دست، زیر لاله‌ی دو گوش و زیر بینی‌تون بمالین. می‌تونین مقداری از این ترکیب رو توی بخور آب گرم هم بریزین و بوشون رو استنشاق کنین.
ـ همچنین استنشاق بوی گیاه‌های اسفند و کندر هم افسردگی و سنگینی سر رو کم می‌کنه و هوشیارتون می‌کنه.
لطفاً در زمان بازنشر مطلب که با امید به سلامتی همگان و با مهر تألیف شده است، به نام نویسنده آن «ستاره کیومرثی» اشاره‌کنید.
