نویسنده: ستاره کیومرثی
سؤال: چرا من همش مضطربم و بی‌قرار؟!
جواب: ما اصلاً اضطراب تو خانواده‌مون ارثیه…. محیط کارم اصلاً خوب نیست… رئیسم همش عصبانیه و دائم داره به من استرس وارد می‌کنه… الان دوره‌ی آخرالزمانه… هیچی سرجاش نیست… اصلاً مگه می‌شه استرس نداشت؟!
اما جدا از عوامل استرس‌زای محیطی و مسائل ژنتیکی، توی یه شرایط و محیط کاملاً مشابه دو نفر رو می‌بینین که اولی پره از آرامش و قرار… اما دومی پره از اضطراب، بیقراری، دلشوره، ترس و افکار منفی…انگار ذهنش پره از حرکت… هی حرف می‌زنه، حرف می‌زنه و حرف می‌زنه… یک لحظه هم آرامش و قرار نداره… همش داره سناریوهای منفی می‌بافه و به بدترین احتمالات فکر می‌کنه… مثلاً اگه بچه‌اش نیم ساعت دیر کنه فکر می‌کنه حتماً الان تصادف کرده، عمرش تموم شده و باید بره توی پزشکی قانونی دنبالش بگرده!
خب چی می‌شه که آنقدر ذهن اینجوری مضطرب و تیره و تار می‌شه؟!
بر اساس آیورودا وقتی عناصر هوا و خلاء یا دوشای واتا در فرد از تعادل خارج می‌شه (زیاد می‌شه) این علائم روحی در فرد بوجود می‌آد.
همونطور که در اینجا گفتیم لوله‌ی گوارش (و بخصوص روده‌ی کوچک) ملقب شده به مغز دوم ما آدم‌ها! وقتی توش پر می‌شه از هوا و خلاء بیش از حد و توی گیرندههای هورمون‌های مغزی (که درصد زیادی‌شون توی روده‌ی کوچک هستن) کیفیت‌های سردی و خشکی غلبه پیدا می‌کنن، فرد بیشتر مستعد عدم تعادل‌های روحی واتایی (اضطراب، بیقراری، ترس، پوچی و ….) می‌شه!
خب چه کنیم که حتی اگه ژنتیکی مستعد اضطراب و بیقراری هستیم، یا توی دنیای پراسترسی زندگی می‌کنیم، به این اضطراب با خوردن ترکیب‌های غذایی اشتباه دامن نزنیم؟!
در ادامه در مورد مواد غذایی و کارهایی که دوشای واتا و در نتیجه اضطراب و بیقراری رو تشدید می‌کنن و درمان‌های خانگی برای این مشکل صحبت می‌کنیم!
رابطه‌ی کافئین با استرس…
می‌دونستین مصرف کافئین (اعم از قهوه، نسکافه، چای سیاه، چای سبز) با افزایش اضطراب و بیقراری رابطه‌ی مستقیم داره؟! کافئین مثل تمام مواد مخدر دیگه سیستم عصبی پاراسمپاتیک رو تحریک می‌کنه… درواقع در لحظه مثل محرک عمل می‌کنه، از خواب بیدارتون می‌کنه و کمی خستگی‌تون رو در می‌کنه… اما می‌دونستین بشدت میزان کورتیزول (هورمون استرس) رو در بدن بالا می‌بره و مضطربتون می‌کنه؟! همچنین، مخاط لوله‌ی گوارش رو بشدت خشک می‌کنه و با افزایش کیفیت خشکی در این لوله فرد رو مستعد عدم تعادل‌های روحی واتایی (اضطراب، دلشوره، ترس، بیقراری و …) می‌کنه؟!
خیلی از افراد با خوردن قهوه یا چای سیاه و حتی با استشمام بوی قهوه دچار تپش قلب و اضطراب می‌شن!
پس اگر مضطربین و پر از دلشوره، هر بار یه لیوان چای سیاه می‌خورین (حتی خیلی کم‌رنگ)، بیقراری و حرکت بیش از حد رو توی ذهنتون تشدید می‌کنین!
خب اگه چایی نخوریم یا قهوه نخوریم چی بخوریم که خستگی‌مون دربره؟!
دستور تهیه‌ی چند تا دمنوش متعادل و آرام‌بخش که می‌تونن جایگزین قهوه و چای بشن عبارتند از:
۱ـ چند برگ ریحان تازه + ۱ سرانگشت زعفران + ۱ سرانگشت گل سرخ رو بریزین توی یه لیوان آب جوش و بگذارین دم بکشه. قبل از خوردن هم بهش چند قطره لیموترش و یک قاشق مرباخوری عسل اضافه کنین!
اگر توی آمریکا یا اروپا زندگی می‌کنین می‌تونین آنلاین چای Tulsi Brahmi tea رو سفارش بدین (tulsi ریحونه و Brahmi گیاه آب بشقابیه)!
۲ـ گیاه‌های رزماری، سنبل‌الطیب و گل‌سرخ رو به نسبت مساوی (به‌صورت برگ یا ریشه‌ی کامل) با هم ترکیب کنین. سنبل‌الطیب رو با انگشت‌هاتون تکه‌تکه کنین تا اندازه‌اش با رزماری و گل‌سرخ همگون بشه. هر وقت مضطرب شدین توی یک لیوان آب جوش ۱ قاشق مرباخوری از این ترکیب رو بریزین و بگذارین دم بکشه. قبل از خوردن هم بهش چند قطره لیموترش و یک قاشق مرباخوری عسل اضافه کنین و نوش جانش کنین!
۳ـ چای هاضمه: ادویه‌های زیر رو به‌صورت دانه یا برگ کامل (پودر نباشن) با نسبت‌های مشخص‌شده با هم توی یه ظرف بزرگ ترکیب کنین. واحدتون رو هر چیزی می‌تونین بگیرین. مثلاً بگیرین یه استکان. هر بار که می‌خواین چای هاضمه درست کنین یک قاشق مرباخوری از این ترکیب رو در یک لیوان آب جوش بریزین تا دم بکشه. قبل از خوردن هم بهش چند قطره لیموترش و یک قاشق مرباخوری عسل اضافه کنین!
رازیانه یا گلپر (۱) + زیره سبز (۱) + هل سبز (۱) + گل‌سرخ (۱/۲) + تخم گشنیز (۱/۲)
۲ ساعت بعد از هر وعده‌ی غذایی هر یک ساعت یکبار یه لیوان از این دمنوش بخورین!
کدوم غذاها شما رو مستعد اضطراب و بیقراری می‌کنن (۱)؟!
گفتیم که وقتی درون لوله‌ی گوارش (یا همون مغز دوم)، و بالطبع گیرندههای هورمون‌های مغزی، کیفیت‌های سردی و خشکی غلبه پیدا می‌کنن و فرد دچار عدم تعادل واتا می‌شه و بیشتر مستعد اضطراب، بیقراری، ترس و افکار منفی می‌شه!
پس افرادی که این علائم روحی توشون زیاده بهتره در مصرف غذاهایی که کیفیت سردی و خشکی توشون غلبه داره زیاده‌روی نکنن!
در آیورودا بیشتر حبوبات (اعم از عدس، باقلا، لپه، لوبیا، نخود و…) خشکی خیلی زیادی توی لوله‌ی گوارش ایجاد می‌کنن و افراد مضطرب بهتره مصرف‌شون رو به حداقل برسونن! مثلاً اگه توی یه خورشت حبوبات هست، بیشتر حبوبات‌شو بزنن کنار! یا اصلاً سراغ غذاهایی که بر پایه‌ی حبوبات درست می‌شن (مثل عدسی، عدس‌پلو، فلافل، آش پر از نخود و لوبیا و …)نرن
در صورت مصرف حبوبات بهتره بیشتر از هر ۷-۱۰ روز یکبار نباشه… حتماً از شب قبل حبوبات رو خیس کنین تا کیفیت خشکی توش کمتر بشه، چند بار آبش رو عوض کنین و با روغن مناسب (روغن نارگیل، روغن آفتاب‌گردان، روغن کانولا یا روغن زیتون) و ادویه‌های هاضم (مثل رازیانه، زردچوبه، زیره سبز، هل، آویشن، گلپر، رزماری، سیاهدانه، زعفران و …) بپزین‌شون!
ـ خوردن دوغ هاضمه کنار غذاهای حاوی حبوبات خیلی به هضم‌شون کمک می‌کنه و خشکی لوله‌ی گوارش رو کم می‌کنه.
کدوم غذاها شما رو مستعد اضطراب و بیقراری می‌کنن (۲)؟!
کدوم غذاها خیلی خشکن و واتا رو از تعادل خارج می‌کنن؟!
گیاه نعناع (نعناع خام، عرق نعناع و دمنوش نعناع) کیفیت خشک‌کنندگی بالایی داره و بهتره مصرفش توسط افراد مضطرب محدود بشه!
افراد مضطرب سبزیجات سرد و خشک (آندیو، بروکلی، کاهو، کلم بروکسل، کلم سفید، کلم قرمز، کرفس، کیل (Kale)، گشنیز، گل‌کلم، لوبیا سبز رو نباید خام مصرف کنن… مصرف این سبزیجات بصورت خام واتا رو بشدت از تعادل خارج می‌کنه و فرد رو مستعد اضطراب و بیقراری بیشتری می‌کنه!
این سبزیجات رو به‌صورت پخته با روغن‌های مناسب (روغن نارگیل، روغن آفتاب‌گردان، روغن کانولا یا روغن‌زیتون) و ادویه‌های هاضم (مثل رازیانه، زردچوبه، زیره سبز، هل، آویشن، گلپر، رزماری، سیاهدانه، زعفران و …) بپزین… سعی کنین این سبزیجات سرد بیشتر از ٪۲۰-۳۰ بشقاب شما نباشن!
پس بجای سالاد کاهو، بهتره از سالاد‌هایی استفاده کنین که بر پایه‌ی سبزیجات گرم (مثل جعفری، ریحان، شاهی، مرزه، اسفناج، هویج و …) درست شدن! (برای دستور تهیه‌ی دو نوع سالاد مناسب بر روی سالاد هاضمه و سالاد چربی‌سوز کلیک کنین)!
کدوم غذاها شما رو مستعد اضطراب و بیقراری می‌کنن (۳)؟!
دیگه کدوم غذاها خیلی خشکن و واتا رو از تعادل خارج می‌کنن؟!
می‌دونستین برعکس تصور عموم مردم که سیب‌زمینی رو بلغمی و مرطوب فرض می‌کنن، سیب‌زمینی سرد و خشکه و خیلی‌ها با خوردنش بشدت نفخ می‌کنن؟!
بخاطر کیفیت خشک‌کنندگی بالای سیب‌زمینی بهتره مصرفش توسط افراد مضطرب محدود بشه! اگر هم مصرف می‌شه حتماً با ادویه‌های گرم (مثل رازیانه، زیره، زردچوبه، آویشن و …) و روغن مناسب (مثل روغن نارگیل، روغن آفتاب‌گردان، روغن کانولا یا روغن‌زیتون) پخته بشه…
افراد مضطرب بهتره از خوردن غذاهایی که بر پایه‌ی سیب‌زمینی درست شدن (مثل استانبولی‌پلو، چیپس و پنیر، پوره‌ی سیب‌زمینی، سیب‌زمینی تنوری و …) پرهیز کنن!
کدوم غذاها شما رو مستعد اضطراب و بیقراری می‌کنن (۴)؟!
سیب میوه‌ی بهشتیه… یکی از مؤثرترین میوه‌هاییه که توی رژیم‌های پاکسازی کبد استفاده می‌شه (چه خودش، چه آبش)! دلیلش اینه که سیب در آیورودا سرد و خشک محسوب می‌شه؛ قابضه و مثل یه اسفنج متخلخل بلغم رو به خودش می‌کشه!
اما می‌دونستین میزان خشک‌کنندگی سیب خام (و همچنین گلابی و به خام) خیلی بالاست و وقتی بصورت روزانه مصرف می‌شه، علاوه بر بلغم‌های هضم نشده مخاط لوله‌ی گوارشتون رو هم بشدت خشک می‌کنه…. و در نتیجه واتا رو از تعادل خارج می کنه…. و درنتیجه اضطراب، بیقراری و دلشوره رو توی شما تشدید می‌کنه؟!
پس کسائیکه اغلب دچار اضطراب و بیقراری (یا عدم تعادل‌های دیگه‌ی واتا مثل نفخ، یبوست، خشکی مفاصل، تپش قلب، کمردرد، مفصل درد و…) می‌شن بهتره سیب (و گلابی و به) رو روزانه به‌صورت خام مصرف نکنن…
در عوض سیب رو با ترکیب ادویه‌های گرم (مثل هل، دارچین، وانیل یا زعفران) بریزین توی قابلمه؛ یک ذره آب بریزین؛ در قابلمه رو بگذارین و اجازه بدین ۱۰-۱۵ دقیقه بخارپز بشه… بعد از خنک شدن می‌تونین روش یکم عسل بریزین و نوش جانش کنین!
می‌دونستین سیب یا گلابی پخته کبدتون رو پاکسازی می‌کنه، پوستتون رو شفاف می‌کنه و یکی از درمان‌های مؤثر برای ریفلاکس محسوب می‌شه!؟
وقتی مضطربیم و پر از دلشوره چی بخوریم (۱)؟!
می‌دونستین یه لیوان دوغ گرم چقدر واتا رو آروم می‌کنه و اضطرابتون رو کم می‌کنه؟!
هر وقت خیلی استرس دارین توی یه لیوان ۲ قاشق غذاخوری ماست بریزین؛ روش یکم آب گرم بریزین، خوب با یه قاشق همش بزنین که آب و ماست یکدست بشن؛ بعد بقیه‌ی لیوان رو با آب گرم پر کنین… توش ۱ سرانگشت نمک بریزین با ۱/۲ قاشق مرباخوری پودر بابونه یا رازیانه یا گلپر! چند تا نفس عمیق بکشین و نوش جانش کنین!
یه ترکیب دیگه‌ای که موقع اضطراب واتا رو آروم می‌کنه آب پرتقاله! یه لیوان آب پرتقال بگیرین (فقط حواستون باشه نباید یخ باشه… اگه آب پرتقال آماده از توی یخچال درمی‌آرین سرش یکم آب جوش بریزین)… بهش ۱ قاشق مرباخوری عسل + ۱ سرانگشت نمک + ۱-۲ سرانگشت جوزهندی اضافه کنین! چند تا نفس عمیق بکشین و نوش جانش کنین!
وقتی مضطربیم و پر از دلشوره چی بخوریم (۲)؟!
همونطور که گفتیم وقتی‌که واتا از تعادل خارج می‌شه و خشکی توی لوله‌ی گوارش زیاد می‌شه، بیشتر در معرض اضطراب و بیقراری قرار می‌گیریم!
پس توی یه همچین شرایطی، چه غذایی بیشتر از هر چیز دیگه‌ای می‌تونه کیفیت‌های گرمی و رطوبت (که در تضاد با کیفیت‌های سردی و خشکی واتاست) رو به لوله‌ی گوارشمون برگردونه؟!
یه کاسه سوپ داغ!
سوپتون ترکیبی باشه از سبزیجات سبک (مثل هویج، جعفری و کدو) با یه نوع پروتئین (مثل مرغ، بلدرچین، بوقلمون، ماهیچه‌ی گوسفند) و یه غلات سبک (مثل جو دوسر یا برنج)… کسائیکه گیاهخوارن می‌تونن بجای پروتئین توی سوپشون یکم ماست یا بادام‌جات بریزن!
اگه واتا توی شما غلبه داره و اغلب مضطربین حتماً سعی کنین یه وعده غذای سوپی توی رژیم غذایی روزانه‌تون بگنجونین!
وقتی مضطربیم و پر از دلشوره چیکار کنیم (۱)؟!
گفتیم… زیاد شدن واتا یعنی زیاد شدن سردی و خشکی در جان و جسم … و در نتیجه بوجود آمدن زمینه‌ای مساعد برای اضطراب و بیقراری!
پس وقتی بشدت مضطربین خودتون رو در معرض گرما و رطوبت قرار بدین….
مثلاً یه دوش آب گرم طولانی بگیرین… یا برین توی وان آب گرم یه ربع دراز بکشین….. یا یه حوله بندازین سرتون و بخور آب گرم بدین و نفس‌های خیلی عمیق بکشین… حالا اگه توی آب چند قطره روغن استخدوس و روغن رزماری هم بریزین که چه بهتر!
وقتی مضطربیم و پر از دلشوره چیکار کنیم (۲)؟!
گفتیم… زیاد شدن واتا یعنی زیاد شدن سردی و خشکی در جان و جسم … و در نتیجه بوجود آمدن زمینه‌ای مساعد برای اضطراب و بیقراری!
دیگه چطوری می‌تونیم خشکی رو توی بدنمون کم کنیم؟!
روغن‌مالی!
یه ربع قبل از حمام بدنتون رو با روغن مناسب چرب کنین… خودتون به راحتی می‌تونین خودتون رو ماساژ بدین (برای اطلاعات بیشتر، توی گوگل عبارت Abhyanga self massage یا ماساژ آبیانگا رو جستجو کنین) …. اما با چه روغنی؟!
اگه بدنتون همیشه سرده…. روغن کنجد یا روغن بادام شیرین استفاده کنین!
اگه بدنتون همیشه داغه…. روغن نارگیل یا روغن زیتون استفاده کنین!
اگه عدم تعادل کافا (بلغم) دارین یا اضافه وزن دارین… از روغن سیاهدانه یا روغن خردل استفاده کنین!
اگه مشکلات پوستی فعال مثل اگزما یا پسوریازیس دارین … از روغن کرچک استفاده کنین!
ترکیب مساوی روغن نارگیل و روغن بادام شیرین هم یه روغن متعادله که اکثر افراد می‌تونن استفاده کنن!
بعد از ماساژ برین زیر دوش آب گرم یا بخوابین توی وان آب گرم…. با این کار منفذهای پوستتون باز می‌شن و روغن کامل جذب بدنتون می‌شه!
شب‌ها هم قبل از خواب کف پاتون رو با روغن مناسب ماساژ بدین!
موقع‌هایی که خیلی مضطربین هم با روغن نارگیل یا روغن بادام شیرین توی بینی‌تون رو چرب کنین و نفس عمیق بکشین!
وقتی مضطربیم و پر از دلشوره چیکار کنیم (۳)؟!
هر وقت خیلی مضطرب بودین…
۱۲ بار تمرین تنفسی نادی شودانا (Nadi shodhana) رو انجام بدین!
چجوری؟!
خیلی خوبه که این تمرین رو از مربیان یوگا یاد بگیرین یا در موردش توی یوتیوب ویدئوهای آموزشی رو ببینین… اما می‌تونین از دستورالعمل زیر هم استفاده کنین:
چهارزانو با ستون فقرات صاف بنشینین…
۱. سوراخ سمت راست بینی‌تون رو با انگشت شست دست راست ببندین و با سوراخ سمت چپ بینی آهسته و طولانی تنفس شکمی کنین (با دم شکم بیرون داده می‌شه و بزرگ می‌شه)!
۲. نفس رو برای چند ثانیه توی سینه‌تون حبس کنین.
۳. سوراخ سمت چپ بینی رو با انگشت چهارم (انگشتر) دست راست ببندین و از طریق سوراخ سمت راست یه بازدم آهسته و طولانی انجام بدین (شکم‌تون به درون کشیدن می‌شه).
۴. توی تنفس شکمی بعدی این دفعه سوراخ سمت چپ بینی‌تون رو با انگشت دست راست ببندین و با سوراخ سمت راست آهسته و طولانی تنفس شکمی بکنین (با دم شکم بیرون داده شدن و بزرگ می‌شه).
۵. نفس‌تون رو برای چند ثانیه توی سینه‌تون حبس کنین!
۶. سوراخ سمت راست بینی رو با انگشت شست دست راست ببندین و از طریق سوراخ سمت چپ یه بازدم آهسته و طولانی انجام بدین (شکم‌تون به درون کشیدن می‌شه).
۷. این تمرین تنفسی رو ۱۲ بار انجام بدین!
این تمرین به طور معجزه آسایی ذهنتون رو آروم می‌کنه و وجودتون رو پر از قرار و آرامش می‌کنه!
وقتی مضطربیم و پر از دلشوره چیکار کنیم (۴)؟!
هر وقت خیلی مضطرب بودین و تپش قلب داشتین…
وسط کف دست چپ‌تون یه نقطه‌ی مارما وجود داره که اسمش هست تالا هریدا Tala Hrida (نقاط مارما نقاط انرژي هستن که در آیورودا برای درمان استفاده می‌شن… که خیلی‌هاشون شبیه نقاطی هستن که توی طب سوزنی استفاده می‌شن)!
تحریک این مارما خیلی به آرام کردن ذهن، متعادل کردن پرانا در ناحیه سر و آرام کردن تپش قلب کمک می‌کنه!
برای پیدا کردن این مارما انگشت‌های دست چپ‌تون رو ببندین… جایی که انگشت میانی (انگشت سوم) کف دستتون رو لمس می‌کنه می‌شه تالا هریدا!
حالا با شصت دست راست‌تون این نقطه رو چند دقیقه فشار بدین یا به‌صورت چرخشی و ساعت‌گرد ماساژ بدین و همزمان نفس‌های عمیق بکشین!
وقتی مضطربیم و پر از دلشوره چیکار کنیم (۵)؟!
توی پست‌های قبلی گفتیم… وقتی مضطرب می‌شین و بی‌قرار… ذهنتون پر می‌شه از حرکت….
چه کنیم که این حرکت رو کم کنیم؟!
۲۰ دقیقه مدیتیشن کنین…
یا ۵ دقیقه چهارزانو با ستون فقرات صاف بنشینی و آگاهانه نفس عمیق بکشین….
یا ۵-۱۰ دقیقه هر کدوم از حرکات یوگای زیر رو انجام بدین (Viparita Karaniو Balasana)!
چه کارهایی شما رو مستعد اضطراب و بیقراری می‌کنن؟!
توی پست‌های قبلی گفتیم… زیاد شدن واتا یعنی زیاد شدن عنصرهای خلاء و هوا و درنتیجه سردی و خشکی در جان و جسم … درواقع با زیاد شدن عنصر هوا توی ذهنتون حرکت زیاد می‌شه… ذهنتون هی می‌پره و قرار نداره…
پس اگه زیاد مضطرب می‌شین یا زمان‌هایی که خیلی مضطربین… خودتون رو خیلی در معرض باد و حرکت بیش از حد قرار ندین! توی ورزش‌هایی که با حرکت زیاد همراهه یا شما رو در معرض باد قرار می‌ده … مثل دویدن، دوچرخه‌سواری، پرش، کوهنوردی توی ارتفاع زیاد و … زیاده‌روی نکنین! بجاش برین سراغ ورزش‌های ملایم مثل یوگا، چی‌کونگ، پیاده‌روی و هایک‌های کوتاه!
از سفر کردن بیش از حد پرهیز کنین! سفر ذاتاً واتا رو از تعادل خارج می‌کنه… چون با حرکت زیاد همراهه و روتین زندگی رو بهم می‌زنه! سکون، قرار، روتین و ریشه در یک مکانه که به یه فرد مضطرب آرامش می‌ده!
پس از سفرهای پشت سرهم غیرضروری پرهیز کنین… به زندگی‌تون نظم بدین و از یه روتین مشخص برای بیداری، خواب، غذاخوردن، کار، ورزش و … پیروی کنین!
یادتون باشه بی‌خوابی، دیرخوابی و بهم خوردن روتین خواب و بیداری یکی از مهمترین علل از تعادل خارج شدن واتاست! پس خوابتون رو تنظیم کنین و دیرتر از ۱۰ شب به رختخواب نرین!
لطفاً در زمان بازنشر مطلب که با امید به سلامتی همگان و با مهر تألیف شده است، به نام نویسنده آن «ستاره کیومرثی» اشاره‌کنید.
